Mastering Mühendisinin Sorumlulukları Nelerdir?

Ses ve müzik endüstrisinde mastering mühendisinin (mastering engineer) sorumlulukları değerlendirildiğinde müziğin en son hali dahil çok çeşitli sebepler için bir önemi olduğunu görüyoruz.

Uzmanlık gerektiren bu meslek müzik prodüksiyon süreci için oldukça kritik görülüyor ve profesyonellerin müziğin yaratımından kitlesel tüketimine varan kısmında geçişine etkisi oldukça yüksek oluyor.

Sadece teknisyen olarak görülmeyen bu kişiler ses eleştirmeni, kalite kontrol uzmanı ve bir yandan da dinleyicinin müzikten alacağı duyguyu ve zamansal alıgıyı derinden şekillendiriyor.

Bu makalede bu kadar kapsamlı ve önemli görülen mastering mühendisliğinin nasıl geliştiğine, bu mesleğin hangi alanları kapsadığını ve mastering mühendislerinin kariyerleri boyunca hangi sorumlulukları üstlendiğini inceleyeceğiz.

Mastering Mühendisliği Mesleğinin Tarihi Gelişimi

Geçmişe baktığımızda mastering mühendisinin temel görevinin teknik dönüşüm olduğunu görebiliyoruz. Dijital gelişmelerden de öncesinde iki inç kasete kaydedilen ve yarım inç kasete mikslenen şarkıların vinil, kaset ya da kompakt disk gibi farklı bir dağıtım formatına aktarılması gerekiyordu. Bu süreç için gereken özellikle vinil kesiminde ihtiyaç duyulan uzmanlık ve ekipmanlar için mastering mühendislerine başvuruluyordu.

Ses kalitesini iyileştirmekten ziyade mastering uzmanı daha çok fiziksel ses kaydının çalınabilir olmasından emin olmak adına ekolayzer, kompresör ve sınırlayıcı (limiter) gibi işlemler uyguluyordu. Bu yöntemlerin birçoğu günümüzde de kullanılabiliyor. 

Aşırı düşük bas, ıslık sesi veya faz dışı ses gibi sorunlar eski dönemlerde kaydın kesilmesini imkansızlaştırabiliyordu. Ve bunun dışında kasetin dinamik aralığı vinil ya da kasete sığmayacak kadar geniş de olabiliyordu. Bu dönemde mastering mühendisi olduğunu düşündüğümüz bir kişi bitmiş bir albüm orjinal bantların kalitesine ulaştığında başarılı bir işlem gerçekleştirmiş oluyordu. Çünkü asıl zorluk müzikteki, sesteki orjinal kaliteyi korumak olarak görülüyordu.

21. yüzyılın müzik prodüksiyonu söz konusu olduğunda müzik ise dijital dosyalar olarak kaydediliyor, mixleniyor ve yayınlanıyor. Dolayısıyla format aktarımı gerekliliğinin mastering uzmanları için oldukça azaldığı görülebilir. Yine de çoğu profesyonel bu sürecin ayrılmaz bir parçası olmaya devam ettiğini belirtiyor. Mevcut medya için optimizasyon, mix’ten mastering’e geçen dönüşüm ve sanatsal tutarlılığın oluşturulması için gerekli görülüyor.

Mastering Mühendislerinin Kariyer Gelişimi

Günümüzde de mastering mühendisi ayrıca çeşitli müzik streaming platformlarına yönelik optimize etmeyi de önceliklendiriyor. Spotify veya YouTube gibi platformlarda parçalarda bazen normalleştirme gibi işlemler uygulanabiliyor. Şarkı daha yüklenmeden bu tarz değişiklikleri göz önünde bulundurarak ses yüksekliğinin en iyi noktasına ulaşmayı ve bozulmaya neden olabilecek durumları tespit edip aksiyon alma konusunda uzman oluyorlar.

Mastering mühendisi müzik üretimi aşamasında ayrıca güvenlik ağı görevi gören adımlar da atıyor. Yüksek kaliteli referans monitörleme sistemlerinden profesyonel çeşitli kulaklıklara kadar farklı sistemlerde müziği dinleyerek değerlendirebiliyor. Akustik açıdan kusurlu olabilen bazı stüdyo kayıtlarıyla karşılaşabilirler. Mix yerel olarak iyi duyulsa da tüm çalma sistemlerinde etkili bir şekilde aktarılamayabilir. Mastering mühendisi miks kısmında ve diğer aşamalarda gözden kaçan bozulma (distortion) ya da faz sorunlarını çözer.

Uyumlu bir bütün oluşturmayı hedefleyen mastering uzmanları dinleyicilerin şarkılar arasındaki ses seviyesi ya da ton değişikliklerinden dolayı karmaşıklık deneyimlemeden bir ses akışı içerisinde dinlemelerini mümkün kılar. 

Duyguları ve Zamansallığı Yönetme

Mastering alanındaki profesyoneller ton, ses yüksekliği, LUFS seviyeleri, armoni, melodi ve ritim gibi parametreleri uzmanlıkla düzenler ve dinleyicinin beklentilerinin üzerinde bir sonuca ulaşmayı hedefler. Bu şekilde duygusal beklentiyi de karşılamayı da amaç edinir. Müziğin türüne göre, çoğunlukla vokal gibi öne çıkan elementleri ön planda tutarak kayıt sırasında da kalitenin hissedildiğinden emin olur.

Yaratıcı Uygulamalar

Müzik ne kadar özgün bir yaratım süreciyse birçok bilgi birikim teknik ve uygulamalı pratik olmasına karşın mastering de özgün bir süreç. Bir yandan olması gerektiği gibi bazı araç setleri kullanılıyor bir yandan da mastering mühendisi müziğin ve tarzın isteğine yanıt veriyor.

Harmonik Simülasyon ve Renk: Şarkıda harmonik oluşturmak için bazı yazılımlardan yaralanılabilir. Bu şekilde çeşitli ton özellikleriyle renk katmak için tüp veya bant emülasyonu kullanılabilir. Böylece şarkıya bir doygunluk kazandırabilir, dinamik aralığı da ince bir şekilde azaltıp uygun uygulayabilir. Kullanılan ekipmanlar ve mastering yapılan odanın kendine özgü akustik ve ses özellikleri de müziğin en son alacağı halin hissini etkiler.

Cerrahi (Surgical) Eşitleme (EQ): Ekolayzer (EQ) cihazlarını kullanarak kulağımızın duyabileceği aralıkta yani 20 Hz ve 20 kHz aralığında ton dengesi değiştirilebilir. Örneğin mastering mühendisi algısal olarak bulanık kısımları hafifletmek için ~275Hz civarında frekansları zayıflatabilir. Bu sayede özellikle patlayıcı sesleri etkileyebilir. Aksi durumda ıslık sesleri kontrol etmek için  3-10 kHz aralığında ince bir ayarlama gerekebilir. Bu da ses unsurlarının nasıl hissedildiğini doğrudan ayarlamaya yarar.

Dinamik ve Ses Yüksekliği: Ses sinyalinin genlik aralığını yoğunlaştırmak için dinamik aralık kompresöründen yararlanılabilir. Mastering’de dinamik içeriği şekillendirmeye ya da biçimlendirmeye yarayabilir. Vokal performansında uygulanan bu sıkıştırma işlemi genlik farkını azaltarak şarkının duygusal etkilerini de ayarlayabilir. De-esser gibi mastering teknikleri ve araçları spektrumun üst ucundaki ıslıklı frekansları hedef alır. Ayrıca yalnızca belirli bir genlik eşiğini aştığı zaman bunları bastırabilir ve yapay bir peltek ses oluşmasına sebep olmadan bozulmayı (distortion) önleyebilir.

Kompresör uygulanması ve limiter’ın agresif bir şekilde uygulanması ses yüksekliği tercihlerinin merkezinde yer alıyor. Bu durumda yüksek düzeyde sıkıştırma ve limiter dinamik aralığı ciddi şekilde daraltabiliyor. Dolayısıyla bu şekilde ritim, vuruş, ölçü ve zamansallığın özü azaltılabiliyor.

LUFS Ses Yüksekliği makalemizi inceleyin.

Zamanı Algısı

Mastering’de mühendisler dinleyicinin zaman ve ritim algısını, özetle zamansallığı da etkiliyor. Beynimiz ritmik kalıplardaki çeşitli ses yoğunluklarını yorumlayarak ölçü ve ritmi algılayabiliyor. Dinamik aralık yoğunlaştırıldığında agresif mastering sesler arasındaki genlik farkı da azalıyor. Böylece işitsel sistem benzer yoğunluktaki sesleri bir araya getirebiliyor. Bu eylem gerçekleştirildiğinde ritim ve metrik özelliklerin zayıflatılmasıyla kaydın dinleyicide akış hissi yaratma kapasitesini de potansiyel olarak azaltabilir.

Formata Yönelik Özelleştirme

Ayrıca mastering mühendisleri stereo alan geliştirme yöntemiyle kayıt alanını da kontrol edebilir. Eliptik EQ gibi araçların yardımıyla sub-bas frekanslarını mono’ya dönüştürebilirler. Önceden vinil çalma iğnelerinin atlamasını engellemek için faydalanılan bu işlem günümüzde algısal olarak daha sıkı bir frekans sonucuna ulaştığı için devam ediyor.

Buna ek olarak günümüzün mastering mühendisleri yüksek frekans spektrumunda stereo imajı genişleterek uzamsal derinliği artırabiliyor. Bu sayede dinleyicilerin harmonik rezonansları ve aspirasyonlar ile sessizliklerin temel spektral unsurlarını algılama şekline etkide bulunabiliyor.

Çeşitli medya ortamlarının ve teknolojinin gelişmesiyle beraber mastering mühendislerinin odaklandığı çeşitli kategorileri aşağıda listeledik.

- Vinil Mastering Mühendisleri: Vinil üretimi için lak kesimleri gereksinimlerine odaklanıyor.

- Dijital Dağıtım Uzmanları: Online müzik streaming platformlarına yönelik sesi optimize ediyor ve dijital ortamda tutarlılığa ulaşmak adına ses yüksekliği normalleştirme uygulamalarını yönetiyor.

- Dijital Remastering (Yeniden Master) Mühendisleri: Eski içerikleri yeniden canlandırmak ve bir yandan orjinal bütünlüğü koruyarak çağdaş sistemlere uyarlamak sorumlulukları ve uzmanlıkları arasında yer alıyor.

- Surround Ses ve Kapsamlı Ses Mühendisleri: Uzamsallık ve üç boyutlu hissettiren sesleri dikkate alan formatlara yönelik müzik hazırlamayı üstleniyor.

Mastering’de Profesyonellik

Mastering mühendisinin çalışma alanı, performansları için oldukça önemli. Genelde sesin yansıma veya parazit olmadan doğru bir şekilde aktarılması için akustik olarak titizlikle düzenlenmiş özel bir mastering stüdyosunda çalışıyorlar. Ayrıca bu standarda ulaşabilecekleri profesyonel kulaklıkları da tercih edebilirler.

Gelişmiş teknoloji sayesinde ev stüdyolarında profesyonel seviyede mastering yapabilen mühendisler Dijital Ses İş İstasyonu (DAW) ve çeşitli plugin’leri kullanarak uzmanları için gerekli standartlara ulaşabilirler.

Profesyonel mastering mühendislerinin deneyimi ve hizmeti yapay zekayla yapılan mastering uygulamalarından çok farklı bir süreç sunuyor. Dinleyiciye yönelik mastering işlemleri ile aşırı uygulamalardan kaçınarak müziğin ve müzisyenin isteğine daha yakın bir sonuç ortaya çıkarıyor.