Mix ve Mastering Farkı Nedir?

Müzik üretimi dönüştürücü bir süreç. Ses fikirlerini dinleyicilerde yankı uyandıran bitmiş bir sanat ürününe dönüştüren bir yolculuk. Miks ve mastering de müzik prodüksiyonu sürecine hakim olmayanların karıştırdığı terimler olabiliyor. Ancak bu iki süreç de müzik prodüksiyonunda birbirinden tamamen farklı ve eşit derecede önemli olarak kabul ediliyor.

Bu makalede mix'i mastering’den ayıran ince detayları, müzik üretimindeki felsefi yaklaşımları ve modern müzik üretimini şekillendiren pratikleri keşfedeceğiz.

Miksi Tuval Gibi Kullanmak: Sesin Şekillenmesi

Miks yaparken bir şarkının tek tek tüm unsurları, yani her vokal, enstrüman veya şarkıdaki ses efekti ustaca şekillendiriliyor. Uyumlu ve duygusal olarak etkileyici bir anlatıya dönüştürmek amaçlanıyor. Miks süreçleri bir şarkının etkisini ve ruhunu tahmin edilebileceğinden çok daha fazla değiştirebilir. Bu nedenle sadece teknik değil yaratıcı bir eylem olarak görülüyor.

Miks mühendisleri parçadaki öğelerin birbirlerini bastırmaması ve her birinin kendi ses alanına sahip olması için çabalıyor. Bu karmaşık bir dengeleme işlemi ve dolayısıyla her enstrüman için titizlikle frekans alanı oluşturmak ve benzer seslere sahip öğelerin çatışmasını önlemek de miks süreci için önemli. Bir bas davulundaki bulanık orta aralık rezonansını bastırırken kick yükselir ve basınç düşer. Bu enstrümanların özelliklerini vurgulayarak genel bağlamda daha belirgin ve etkileyici hale getiren bir miks mühendisinin bahsettiğimiz titizliği uygulamasını örnek olarak gösterebiliriz.

Miks mühendisleri temel tekniklerin de dışında ayrıntılı uzamsal illüzyonlar yaratabilir. Mesela panlama sesleri sadece sola ya da sağa konulmandırmakla ilgili olmaz her zaman. Enstrümanların bulunduğu sanal bir sahne de yaratılabilir. Reverb ve delay efektleri de farklı ses ortamları yaratmak için kullanılabilir.

Bu aşamada tabii ki sanatçının vizyonu da oldukça önemli görülür. Bazı sanatçılar miks sürecine dahil olmayı seçebilir. Bazen de miks mühendisine ve onun vizyonuna bırakırlar. 

Ünlü prodüktör ve ses mühendisi Bobby Owsinski’ye göre bir miks mühendisi şarkıları gerçekten önemsemeli ve şarkıların konseptini incelikle hissetmeli. Bu sayede parçanın ritmini belirlemek ve en karakteristik unsurlar ile hiyerarşik öncelik sırası oluşturmak daha ulaşılabilir olur. Parçada dinamik olarak enerji oluşturmak, yansıtılmak istenen duyguları ve tutkuları ortaya çıkarmak miks sürecine dahil olan amaçlardan bazıları. Bu nedenle miks sürecinin teknik özelliklerin kullanıldığı ve sanatı anlayan bir bakış açısıyla ilerleyen aşamalardan oluştuğunu söyleyebiliriz.

Mikste sadece temel seviye ayarları, panlama ve diğer başlangıç ayarlara odaklanılan denge düzenlemeyle ilgili kısımda dahi parçanın en son geleceği hal fazlasıyla etkilenebilir. Miks mühendisleri genelde daha fazla netliği hedefleyebilir. Ayrıca genelde çok zaman aldığı düşünülen ve önemli olarak görülmeyen gruplandırma işlemi miksin kalitesine çok fazla olumlu etkide bulunur. Mühendisin daha fazla kontrolü olduğu için çeşitli enstrüman gruplarını ayırarak işlem gerçekleştirebilir. 

Şimdi de detayla ve incelikle yapılmış ve tamamlanmış bir miks sonrasında mastering aşamasına gelen bir parçada yapılan işlemlere bakalım.

Mastering: Bir Şarkıya Son Dokunuş

Miks mühendisi son hale getirdiği çok yüksek ihtimalle stereo dosyayı teslim ettiği zaman işlem sırası mastering mühendisine geçiyor. Mastering için müzik prodüksiyonundaki son aşama denilebilir. İyi bir şekilde tamamlanmış bir miksi her türlü dinleme sistemi ve dağıtım platformunda tutarlı bir şekilde dinlenilebilen, ticari olarak yayınlanabilir ve mastering ile cilalanmış bir ürüne dönüştüren özel bir uzmanlık alanı.

Mastering’de en belirgin faktörlerden biri o kadar da karmaşık bir terim değil; yeni bir çift kulak. Sayısız saatler boyunca süren miks çalışmasının sonunda miksi gerçekleştiren ses mühendisi bazı işitme yorgunlukları yaşayabilir. Ya da parçanın müzisyeni de tekrar dinleme yorgunluğu deneyimleyebilir. Bu noktada önceki bu fazlasıyla dinleme ve düzenleme süreçlerinin dışındaki mastering mühendisi dahil olur. Miks aşamasından farklı şekilde mastering mühendisinin parçayı çok iyi işitme duyusuna güvenilir.

Mastering mühendisleri miks mühendislerinden farklı olarak tek tek elementlerle değil tüm stereo miks ile çalışır. Yani gerçekleştirdikleri ayarlamalar ses imajının tamamını etkileyen ince ve geniş kapsamlı özelliklerde olduğunu söyleyebiliriz. Mikste tek tek enstrümanlara ya da enstrüman gruplarına uygulanan detaylı ayarlardan farklı bir işlem. Mastering sürecinde kötü bir miksi düzeltmek amaçlanmaz. Bu zaten pek mümkün de olmaz. Tam tersine iyi bir miksi geliştirmek mastering’in temel amacıdır. Mastering mühendisi ve sanatçı mikste radikal müdahale gerektiğini düşünüyor ve ortak bir karara varıyorsa miks aşamasına geri dönülmesi en doğru tercih olur.

Mastering’de ekolayzır gibi araçları kullanabilmek için türlere özgü ses özelliklerini karmaşık bir şekilde anlamanız gerekir. Mesele bir reggae parçasının mastering’ini tamamlamak için karakteristik ritmi vurgulamak için daha uzun, daha rezonant bir bas frekansını ince bir şekilde vurgulamanız gerekebilir. Veya bir punk rock parçasında daha hızlı tempoya uygun olacak şekilde daha sıkı, daha yüksek vuruşlu ve hızla sönümlenen bir bas kullanmanız daha uygun olabilir. 

Pop, rock veya elektronik tekno gibi farklı tarzlarda mastering uygulamasını keşfedebileceğiniz “Tam Kapsamlı Mastering Kursu”nu incelemeyi unutmayın.

Mastering mühendisleri ton tengeleri dışında sesin karakterini derinlemesine inceliyor. Bu nedenle analog ve dijital ekipmanlar arasında yapılan seçim de önemli hale geliyor. Dijital plugin’ler, şeffaflıkları ve doğrulukları sebebiyle hassas frekans kesimleri ve gürültü azaltma gibi işlemler için tercih edilebiliyor. Analog donanımlar ise, mesela tüp tabanlı analog EQ’lar, tüm armonik spektrumu aktararak rock gibi türlerde istenen sıcaklık ve dolgunluğa katkıda bulunuyor. 

Mastering’de ayrıca tüm miksin stereo genişliğini ve derinliğini kontrol etmek amacıyla kullanılabilen mid/side (M/S) eşitleme gibi stereo işleme tekniklerinden de yararlanılır. Merkezdeki bas sesi sıkıştırmak için stereo kanaldaki düşük frekanslar hafifçe azaltılabilir ya da parçaya daha geniş ve kapsamlı bir his katmak için yan kanaldaki orta frekanslar da hafifçe artırılabilir. Bu şekilde çeşitli ince ayarlamalar yapılabilir. Özünde müziği dinlemek mastering’de alınan kararları yönlendiren en önemli adımlardan biri olarak kabul edilebilir.

Bir albüm mastering’i yapıldığında ise tek tek şarkıların ötesinde tüm albümün tutarlı bir şekilde dinlenebileceği bir deneyim hedefleniyor. Bob Katz da buna vurgu yapmak için albümün tonunu belirleyen ve dinleyiciyi olumlu yönde etkilemesi gereken açılış parçasını da vurguluyor. Mastering mühendisinin müzisyenin çalışma şartlarına bağlı olarak ekstra bazı sorumlulukları da olabilir. Şarkının başlıkları, sanatçı bilgileri, ve Uluslararası Standart Kayıt Kodları (ISRC) gibi önemli meta verilerinin eklenmesi ve çeşitli müzik streaming platformlarına göre belirli teknik formatlarda sesi hazırlanması da mastering sürecinin sonunda yapılması gereken işlemler arasında yer alıyor.

Miks ve Mastering Karşılaştırması

Miks Mastering Farkı

Miks ve mastering arasındaki fark basit tanımların ötesinde kalıyor. Yani miks ve mastering’in amacı, kapsamı ve felsefesi birbirinden farklı.

Miks tek tek sesleri tutarlı, duygusal olarak yanı uyandıran bir bütün haline getirmek için yapılan karmaşık bir uzmanlığın hayata geçirilmesi olarak tanımlanabilir. Yani müziğin karakterini ve duygusal etkisini şekillendiren bir süreç olarak bilinir

Mastering ise son aşam olan ve ince, geniş kapsamlı bir iyileştirme işlemi. Tüm platformlarda tutarlı ve yüksek kaliteli çalmaya uyumlu miksi mastering kapsamında optimize etmek ve ticari olarak piyasaya sürülmeye hazırlamak için gerçekleştirilen objektif, teknik olarak zorlu ve bir yandan da sanatsal bir süreç. Müziğin türüne özgü ton dengeleme, hassas ses iyileştirmeleri, titiz kalite kontrolü ve albümün akışının kritik bir şekilde düzenlenmesi gibi detaylı aşamaların sorumluluğunu mastering mühendisi üstlenir.

Müzik prodüksiyonu için oldukça önemli olan mix mastering süreçlerini anlamak ve birbiri arasındaki farkı keşfetmek parçanın geleceği en son versiyon için ve müziğin kalitesi ile sanatsal vizyonunu istenen şekilde yansıtabilmesi için oldukça önemli.

Bu iki sürece dair detaylı eğitim almak için Mix Mastering Kurs Paketi’ni inceleyebilirsiniz.

Merak Edilen Sorular

Mastering Miks Sürecinden Daha mı Zor?

Kişinin bilgi birikimine göre değişiklik gösterebilir. Mastering, müzik prodüksiyonunun son adımı olduğu için ve miksten genellikle daha teknik kabul edildiği için daha daha zor bulanlar olabilir. Yüksek düzeyde uzmanlaşma gerektirebilir.

Bir Şarkının Mix ve Mastering’e Kesin İhtiyacı Olur mu?

Mix mastering süreçlerinin her ikisi de profesyonel bir sonuç için gereklidir. Miks sesi, karakteri ve duygusal derinliği etkilerken tüm bileşenleri net ve dengeli hale getirir. Mastering ise iyi bi miksi profesyonel ses kalitesi standartlarına ulaştırmayı ve çeşitli platformlarda yayınlanmaya hazırlamayı amaçlar.

Miks Yaparken Aynı Anda Mastering de Yapılır mı?

Hayır, miks ve mastering mantıksal olarak ayrı süreçlerdir ve aynı anda gerçekleştirilemez. Sıralama olarak müzik prodüksiyonunda parça tamamlanınca önce miks sonra da mastering yapılır. Yine de tek bir cevabı yok. Tecrübe ve uzmanlık kazandıkça aynı anda yürütmeyi tercih eden mühendisler de olabilir.

Müzikte Mastering Ses Kalitesinin İyileştirir mi?

Mastering ile ses kalitesini artırmak ve iyileştirmek hedeflenir. Parçaya son bir cila yapmak, ses yüksekliğini ve etkiyi optimize etmek için mastering’den yararlanılır.

Mastering LUFS Kaç Olmalı?

LUFS, metrenin incelenmesi ve akıcı bir şekilde kullanılması gereken temel metrelerdem biri. LUFS seviyesi müziğin ihtiyacına ve mastering uzmanının kararına bağlı olabilir.