EQ (Ekolizasyon) Nedir? Miks Tekniği Olarak Ekolayzır Rehberi

Ses/müzik ekolayzırı veya sadece EQ olarak da bilinen bu işlem, ses sinyalindeki farklı frekans bileşenleri arasındaki dengeyi ayarlamaya yarıyor. Ayrıca ses eşitleme olarak da biliniyor.

Müzik prodüksiyonu veya miks sırasında bir kaydın sesini şekillendirmek, belirli frekansları artırmak ya da azaltmak için kullanılıyor. Ayrıca genel ses kalitesini iyileştirebiliyor.

Ses mühendisleri müziğin, ses kayıtlarının ve diğer ses elementlerini şekillendirmek için EQ’yu sıklıkla kullanıyor. Ekolayzır sayesinde sesin belirli öğelerini daha net bir şekilde öne çıkarabilir, genel sesi daha dengeli hale getirebilirsiniz. Ya da sese belirli ton nitelikleri eklemek için belirli frekansları artırıp azaltmak da mümkün olur.

Ekolayzır Nasıl Çalışır? 

EQ, ses sinyalindeki farklı frekans bantlarının ses seviyelerini düşükten yükseğe ayarlayabilen bir araç olarak işlev görüyor. 

Bas ve davul gibi düşük frekanslar spektrumun alt kısmını kaplıyor. Ziller ve vokaller gibi yüksek frekanslar ise spektrumun üst kısmını kaplıyor. Bahsettiğimiz farklı frekans bantlarının seviyelerini EQ ile ayarlayabilir, genel sesi kontrol edebilir ve istediğinizi ton dengesini yakalayabilirsiniz.

Ses kaydı sırasında pratik ya da estetik beklentilere bağlı frekans tepkilerini ayarlamak için ekolayzır kullanabilirsiniz. Böyle bir durumda sonuç genelde farklı frekanslar için kasıtlı olarak eşit olmayan ses seviyeleri olur. Mesela ekolayzırı bir enstrümanın sesini değiştirmek veya belirli enstrümanları ve sesleri daha belirgin hale getirmek için kullanabilirsiniz.

Kayıt mühendisinin ekolayzır kullanırken tercihi vokal bölümündeki bazı yüksek perdeleri daha yüksek davul bölümündeki düşük perdeleri de daha kısık hale getirmek olabilir.

Ekolayzer Ne İşe Yarar?

EQ (Eşitleme/Ekolizasyon) ile bir odadaki akustikten ortaya çıkan sorunları düzeltebilirsiniz. Bunun sebebi ise bir oditoryumda genelde özellikle durağan dalgalar ve akustik sönümleme nedeniyle düzensiz bir frekans tepkisi olur. Odanın akustiğini telafi etmek için grafik EQ’dan yararlanılabilir. Bu işlemi canlı ses güçlendirme sistemlerinde ya da ev hi-fi sistemlerinde de kullanmak mümkün. Ayrıca kayıt stüdyolarının ses kalitesi de ayarlanabilir.

EQ kullanımı ile belirli bir frekans grubuna odaklanabilirsiniz. Bu grubun nasıl etkileneceğini de seçme fırsatınız olur. Bir grup frekansı seçip artırmak veya yalnızca birkaç frekansı kesmek (kısmak) da sizin tercihiniz olabilir.

EQ (Ekolayzır) Çeşitleri

Ses prodükörleri veya ses mühendislerinin tercih ettiği bazı ekolayzır (EQ) çeşitlerini aşağıda sıraladık.

Grafik EQ

Grafik EQ, belirli frekans aralıklarının seviyelerini kontrol etmek için bağımsız olarak ayarlayabileceğiniz bir dizi sabit frekans bandı kullanır. Genellikle konserlerde kullanılır.

Parametrik EQ

Parametrik EQ, belirli frekanslar üzerinde daha hassas kontrol sağlayarak merkez frekans, bant genişliği ve gain’in (kazanç) ayarlamanıza yardımcı olur.

Aşağıda  parametrik EQ içinde yer alan özellikleri bulabilirsiniz.

High Pass (Yüksek Geçirgen) / Low Pass (Alçak Geçirgen) Filtre: Belirli bir kesme frekansının üzerindeki veya altındaki fekansları sırayla kaldıran ya da azaltan (kesen) EQ türü.

Notch Filtresi: Bu EQ türü, İstenmeyen gürültüyü veya feedback’i azaltmak için dar bir frekans aralığını özel olarak hedefleyip kesmek için kullanılır.

Baxandall EQ: Belirli gain (kazanç) ve eğim özelliklerini kullanır. Shelving türü bir EQ olarak bilinir. Daha akıcı ve müzikal bir sonucu hedefler.

EQ Nasıl Kullanılır

Ses ekolayzırı (ekolayzer) olarak da adlandırılan bu eşitleme (ekolizasyon) süreci bir ses sinyalindeki farklı frekans komponentleri arasındaki dengenin ayarlandığı işlem olarak tanımlanıyor.

Bir ekolayzır bir cihaz ya da yazılım olabilir. Bir grup frekans özelinde ses ayarı olarak da düşünebilirsiniz. Sesi farklı frekanslarda artırmaya ya da azaltmaya/kesmeye yarar. Dengesizliklerin düzeltilmesi, belirli seslerin genişletilmesi ve istenmeyen seslerin tamamen yok edilmesi ekolayzır ile gerçekleştirilebilen bir işlem.

Ekolayzırın nasıl çalıştığını ve ne tür kullanımlarda işinize yarayabileceğini keşfedebilmeniz için frekanslara daha detaylı bakalım.

İnsanlar olarak duyduğumuz frekans genelde 20 Hz - 20,000 Hz arasında olur. Duyduğunuz bu frekansları bazı kategorilere ayırabiliriz. En temelde üç kategoride inceleyelim.

Düşük Frekanslar (Bas): Bu frekanslar, bir bas davulunun gümbürtüsü gibi ağırlık ve güç katar. Aşırı güçlendirme, bulanık bir sese yol açabilir.

Orta Frekanslar: Enstrümanların ve vokallerin çoğunun öne çıktığı yer burasıdır. Bu frekansları ayarlamak, bir sesin mikste "kesilmesini" sağlayabilir, ancak çok fazlası kulağa sert veya yorucu gelebilir.

Yüksek Frekanslar (Tiz): Bu frekanslar, bir zilin titreşimi veya bir vokalin netliği gibi netlik, varlık ve ferahlıktan sorumludur.

Müzik prodüksiyonunda da ekolyazırın önemli bir rolü var.

Madde madde nerelerde kullanıldığına bakalım.

Sorunları Düzeltme: Mikrofondan gelen düşük frekanslı uğultu veya sert tiz tonlar gibi sorunlu frekansları düzeltmek için kullanılabilir.

Mikste Alan Yaratma: Çok enstrümanlı bir mikste, EQ her enstrümanın frekans spektrumunda kendi alanını işgal etmesine yardımcı olur, enstrümanların çakışmasını önler ve genel sesi daha net hale getirir.

Tonaliteyi Geliştirme: EQ, bir enstrümanın tınısını yaratıcı bir şekilde şekillendirmek için kullanılabilir. Örneğin, bir vokal parçasındaki yüksek-orta frekansları güçlendirmek, varlığı artırabilir veya bir bastaki düşük frekansları güçlendirmek, ona daha fazla vuruş kazandırabilir.

Estetik Efektler: Bant geçiren filtre kullanarak düşük ve yüksek frekansları keserek telefon efekti oluşturmak gibi ses tasarımı için kullanılabilir.

Analog veya Dijital EQ

Kısaca analog ve dijital ekolayzırın ne olduğunu inceleyelim.

Analog Ekolayzır

Analog ekolayzır ses sinyalini işlemek için analog devreler kullanır. Böylece analog ekolayzırda genelde sıcak ve doğal bir sese ulaşabilirsiniz. Dijitalle karşılaştırıldığında daha yumuşak ve daha incelikli bir efekt olur. Ayrıca dijital bozulumlara da daha az rastlanır.

Dijital Ekolayzır

Dijital EQ ise sesi işlemek için dijital algoritmalardan yararlanır. Bu yöntem frekans spektrum ayarında daha hassas ve doğru sonuçlar ortaya çıkarır. Ayrıca daha fazla esneklik ve kontrol sahibi olursunuz.

Bir Miks Tekniği Olarak EQ (Ekolizasyon/Eşitleme), Ekolayzır 

Ekolayzır, miks mühendisleri için kullandıkları en temel araçlardan biri. Vokaller, davullar, gitarlar veya piyanoların kendine ait bir frekans alanı bulmasına yardımcı olur. EQ sayesinde enstrümanlar birbirine karışmaz. Böylece her biri daha net bir şekilde duyulabilir.

Sadece sorunları çözmeye yaramaz. Ayrıca yaratıcı bir araç olarak da ekolayzır kullanımı mümkün. Bir enstrümanın tınısını komple değiştirmek veya vokalin parlaklığını artırmak ekolayzır ile gerçekleştirebileceğiniz bazı işlemler. Ayrıca mikse derinlik de katabilirsiniz. Bu nedenle başarılı bir miks elde etmek için doğru ve bilinçli bir ekolayzır kullanımı önemli. 

EQ (Ekolizasyon), ekolayzır hakkında derinlemesine bilgi edinmek, uygulamalı denemek ve miks aşamasında nasıl kullanıldığını gözlemlemek için Miksin Temelleri Kursu’nu satın alabilirsiniz.

Bu makale de ilginizi çekebilir: Miks Teknikleri: Müzik Prodüksiyonu için Önemli 11 Teknik