Ses Mikseri Nedir? Ses Mikseri Çeşitleri Neler?
Çeşitli boyutlarda ses mikseri olabilir. Büyük stüdyo mikserlerinde onlarca kanal olabilir ve bu kanallardaki her bir ses kaynağı üzerinde hassas kontrol mevcut olur. Ev stüdyolarında ya da canlı organizasyonlarda ise daha küçük mikserler tercih edilir. Bu mikserlerde daha az kanal bulunur ve daha rahat taşınabilir boyutlarda üretilir. Ses mikseri fiyatları özelliklerine göre çeşitlilik gösterebilir.
Tüm mikser çeşitleri genelde farklı kaynaklardan gelen ses sinyallerini bir araya getirir, işler ve tek birleşik bir ses çıkışı oluşturur.
Ses Mikseri Nedir Ne İşe Yarar?
Ses mikseri, mikser, mixing console, miks konsolu veya ses masası olarak da biliniyor. Mikrofon, enstrüman veya kayıt cihazları gibi farklı çeşitli kaynaklardan gelen ses sinyallerini birleştiren, seviye ve ton dengelerinin ayarını yapan elektronik bir cihaz olarak tanımlanır.
Miksere gelen sinyaller uygun şekilde mikslenip dengelenir ve tek bir stereo veya çoklu çıkış sinyaline dönüştürülür. Birleşik çıkış sinyali daha sonradan bir ses sistemi aracılığıyla güçlendirilir ve dinleyiciye bu şekilde ulaştırmak, kaydetmek veya yayınlamak mümkün olur.
Ses Mikserinin Kullanım Alanları
Ses mikserlerinin kullanım alanları çeşitli yerlerden oluşuyor. Kayıt stüdyoları, konser ses sistemleri, radyo/TV yayın stüdyoları, evde basit kurulumlu stüdyolar bunlardan bazıları.
Kayıt stüdyosunu örnek alacak olursak çok sayıda girişli büyük bir miks konsolu bulunacağını söyleyebiliriz. Küçük bir canlı performans mekanında ise 6-8 girişi olan daha kompakt bir mikser yeterli bulunabilir. DJ performanslarında genellikle 2-4 kanallı özel DJ mikserleri tercih edilir.
Ses Mikserlerinin Temel İşlevleri
Bir ses mikseri kullanılırken sadece sinyalleri birleştirme işlemi yapılmaz. Ayrıca mikser ses sistemi için her kanalın ses seviyesi, fader kullanımıyla ses yüksekliği, tonu, EQ ile frekans dengesi ve pan konumu da kontrol edilir. Miks mühendisi kullanırken tercih ederse mikser üzerinden her kanala ayrı efektler atayabilir veya dinleyiciye gitmeden önce ses sinyallerine tercih ettiği filtre, ekolayzır uygulayabilir.
Profesyonel olarak kullanılan mikserlerin birçoğunda kondansatör mikrofonlara göre +48V fantom güç, dinamik aralık kontrolü için kompresör (compressor) ve çeşitli sinyal yönlendirme seçeneklerinin de aralarında bulunduğu kullanışlı özellikler bulunur.
Küçük ölçekli bazı mikserlerde ayrıyetten dahili amfi yani power mikser de bulunabilir. Bu sayede hoparlörlere direkt olarak bağlanıp ses sistemi olarak da kullanmak mümkün hale gelir.
Ses Mikserinde Kanal Şeritleri
Mikserlerde üzerindeki her bir kanal şeridi, tekrar eden benzer kontrol gruplarından oluşuyor. Çok kanallı büyük bir mikser göz önüne alındığında mikserin konsolunda yüzlerce düğme ve fader görmek mümkün. Ancak her kanal bölümü genel olarak belirli bileşenleri içerir. Bazılarını aşağıda inceleyelim.
- Giriş (Gain/Trim): Her kanalın en üstünde bulunur. Mikrofondan ya da enstrümandan gelen sinyalin seviyesini düzenlemeye yarar. Doğru yapılan bir gain ayarı sayesinde sinyalin ne çok zayıf ne de distorsiyona girecek kadar güçlü olmasını sağlar.
- Ekolayzır (EQ): Ekolayzır düğmeleri bas, orta, tiz gibi frekans bantlarını ayarlamaya yardımcı olur. Böylece her bir enstrümanın tonunu istediğiniz gibi şekillendirebilirsiniz.
- Aux (Yardımcı) Send: Aux Send, her kanaldan harici efektlere veya monitör hoparlörlerine ayrı bir mix gönderme anlamına gelir. Aux kontrolü sahnede performans sergileyen müzisyenlerin kulaklıklarına giden monitör mikslerini ayarlamaya yarar.
- Pan (Panoramik dağılım): Pan, sinyalin stereo alan içerisindeki konumunu belirlemeye yarar. Sesi sağa, sola veya ortaya yönlendirmeye yarayan bir işlem olarak tanımlanır.
- Kanal Fader'ı: her kanalın ses seviyesini yani volume'ünü kontrol eden sürgülü potansiyometre olarak açıklanabilir. Tüm kaynakların dengesini ana çıkışta doğru kurmak için kanal fader’ları kritik seviyede önemli görülür. Fader posizyonları mixin hangi enstrümanın daha önde veya geride duyulacağını belirlemek için kullanılır.
- Bus ve Grup Yönlendirmeleri: Bazı mikserlerde kanalların alt gruplar veya bus olarak adlandırılan ortak çıkışlara yönlendirilmesi mümkün. Mesela tüm davul mikrofonlarını bir grup altında toplamak, tek bir fader ile davul sesinin genel seviyesini kontrol etmeyi oldukça kolay bir hale getirir.
Bu açıkladığımız mikserlerin temel kontrolleri sayesinde karmaşık bir ses mixini kolay yönetilebilir parçalara bölebilirsiniz. Bir parçada vokal, gitar, davul, klavye gibi her öğeyi ayrı kanalda işleyebilir ve mikseri kullanan ses mühendisinin istediği şekilde birleşik bir müzikal denge oluşturmak mümkün olur.
Ses Mikseri Çeşitleri (Türleri)
Ses mikserlerini, kullanılan teknolojilere ve kullanım amaçlarına göre farklı türlerde inceleyebiliriz. En yaygın tercih edilen mikser çeşitlerini ve özelliklerini aşağıda bulabilirsiniz.
Analog Mikserler
Analog mikserler, analog devreler üzerinden çalışır ve geleneksel mikserler olarak da tanımlanır. Giriş sinyalleri analog mikserlerde doğrudan elektriksel devrelerle işlenir. Sesin seviyesi ve tonu tamamen fiziksel potansiyometreler ve devre elemanlarıyla ayarlanır.
Analog mikserlerde çoğu kontrol düğmesi ve fader’ı, cihazın üst paneline yayılmış şekilde fiziksel olarak bulabiliyoruz. Böylece sinyal akışını görsel olarak takip etmek mümkün oluyor ve neyin ne işe yaradığını anlamak daha kolay oluyor. Özetle analog mikserlerin kullanımı daha sezgisel oluyor. Her fonksiyon kendine ait bir düğme/fader ile aktif ediliyor ve kullanıcı olarak doğrudan o kontrolü elle ayarlayabiliyoruz.
Analog mikserler nasıl avantajlar sunar?
Basit yapıları olduğu için giriş seviyesinde kullanıcılar daha anlaşılır bulabilir ve kullanırken istenilen işlemin uygulanması için tepki süresi daha anlık olur. Analog olduğu için kısaca düğmeyi çevirirsiniz ve sesteki değişimi anında duyarsınız.
Analog mikserlerin bir diğer avantajı ise bakımı yapıldığında uzun ömürlü ve sağlam olmaları. Dijital bir dönüşüm analoglarda yaşanmadığı için gecikme (latency) faktörü pratikte yer almaz.
Analog mikserlerin dezavantajları neler?
Analog mikserler dijital mikserlerle karşılaştırıldığında esneklik açısından daha sınırlı kalıyor. Ayarları hafızaya kaydetmesini ve tek tuşla geri çağırma eylemini analog mikserde gerçekleştirmek pek mümkün değil. Örnek olarak bunu baz aldığımızda her performans veya kayıt sırasında analogda manuel ayar yapma gereksinimi ortaya çıkıyor.
Buna ek olarak genelde analog mikserlerde dahili efekt imkanları da kısıtlı oluyor. Eğer varsa bile birkaç basit efekt dışında seçeneklere ulaşmak çok mümkün değil. Kanal sayısı arttığında ise mikserin boyutu büyür ve daha zor taşınabilir. Ayrıca analog devreler çok kanallı büyük mikserlerde gürültü ve parazit riskini de artırabilir. Bu sebepten dolayı iyi bir gain yapısı yönetimi bir gereklilik olur.
Dijital Mikserler
Dijital mikserler, analog sinyalleri dijital sinyal işlemcileri (DSP) ile sayısal ortama çevirerek işleyen mikserler olarak tanımlanır. Dijital mikserlerin daha çok küçük bir bilgisayar gibi çalıştığını söyleyebiliriz. Ses sinyallerinin seviyesin, ekolayzırını (EQ) ve dinamiklerini dijital olarak hesaplayabilir.
Dijital mikserlerde de fiziksel fader ve düğmeler bulunur. Ancak bunların birden fazla işlevi kontrol etmek için farklı modlarda kullanmak mümkün olur. Ayrıca menü tabanlı arayüzlerle de desteklenir.
En büyük avantajlarından biri olarak, belleğe kayıt yapabilmesi ve geri cağırma (recall) özelliği sayılabilir. Özetle yaptığınız miks ayarlarını dijital mikserin hafızasına kaydedip daha sonra tek dokunuşla aynı şekilde geri yükleyebilirsiniz.
Dijital mikserlerin diğer avantajları neler?
Analog ekipmanla gerçekleştirmenin mümkün olmayacağı veya çok zor olduğu pek çok işlem dijital mikserlerde mümkün hale geliyor. Örneğin, her kanala ayrı gelişmiş efektler ekleyebilir, çeşitli sahne veya parça geçişleri için anlık preset’ler hazırlayabilirsiniz.
Dijital mikserlede hafıza olduğu için şarkılar veya canlı performanslar için birden fazla miks ayarını kaydedebilir ve ihtiyacınız olduğunda geri çağırabilirsiniz.
Ayrıca dijital teknoloji daha verimli olduğu için kanal sayısı artsa bile fiziksel boyut daha kompakt bir halde kalabilir. Mesela 32 kanallı bir dijital mikser aynı kanal sayısındaki bir analog miskerden daha küçük olabilir. Nedeni iste bir kontrol düğmesinin dijitalde birden fazla sanal kontrole hizmet edebilmesi.
Uzaktan kontrol imkanı da olan dijital mikserler bir tablet veya bilgisayar aracılığıyla sahne ortasında dolaşarak da yönetilebilir. Böylece canlı konserlerde çalışan bir ses mühendisiyseniz dinleyicinin alanın farklı yerlerinden müziği nasıl duyduğunu ve birçok detayı daha iyi anlayarak ince detaylarla da oynayabilirsiniz.
Dijital mikserlerin de dezavantajları var mı?
Analog mikserlere karşı daha çok özellik barındırdığı için dijital mikserler daha karmaşık olabilir. Menü yapıları ve sayısız ayar seçeneği özellikle yeni başlayanlara daha zorlu gelebilir.
Ayrıca dijital işlemciye dayalı olan bu mikser türünde çok az da olsa gecikme (latency) olabilir. Yine de bu modern cihazlardaki gecikmeler genelde milisaniyeler olarak gerçekleştiği için duyulmaz.
Dijital mikserler fiyat olarak da analog mikserlerden daha pahalı olabilir. Özellikle üst düzey profesyonel dijital konsollar oldukça maliyetli olabilir. Bunun yanı sıra artık maliyeti zamanla düşmüş olan dijital mikserleri bulabilmek mümkün.
Yazılım Tabanlı (Sanal) Mikserler (DAW)
Fiziksel bir cihaz yerine bilgisayar veya mobil cihazlarda çalışan dijital mikser yazılımları ses mikseri olarak işlev görebilir. DAW (Dijital Ses İstasyonu) Olarak da bilinen bu yazılım, DAW programında bulunan mikser ekranı bir yandan yazılım tabanlı bir mikser işlevinde. Bilgisayara bağlı ses kartı ile aldığı dijital veya analog sinyalleri işleyebilir ve tamamen yazılım arayüzü üzerinden kontrol edilebilir.
Sıklıkla kullanılan DAW’lardan bazıları Cubase, Pro Tools, Logic Pro, FL Studio. Bu yazılımlardaki miks pencereleri ayrıca VST tabanlı sanal mikser uygulamaları veya işletim sistemlerindeki mixer araçları olarak da bilinir. Ayrıca bazı dijital mikserlerin uzaktan kontrol yazılımları olduğu için tablet üzerinde tam bir mikser (mixer) arayüzü bulmak da mümkün.
Yazılım mikserlerinde de dijital mikserlerde olduğu gibi hafıza kaydı, sınırsız efekt uygulama, otomasyon gibi avantajlar bulunuyor. Donanım kısıtlamasına bağlı olmadan ölçeklenebiliyor. Bilgisayarınızın gücü yeterli olduğu durumda yüzlerce kanalı projede çalıştırıp işlem uygulayabilirsiniz. Bir yandan da otomasyon imkanları sunuyor ve bu sayede zamana bağlı miks değişimleri programlanabiliyor.
DAW yani yazılım mikserleri kullanmak için ihtiyacınız olan düşük gecikmeli bir ses kartı (audio interface). Donanım kontrol yüzeyleri eğer kontrolleri fiziksel yapmak istiyorsanız bağlanabilir. Sistem kararlılığı ve gecikme konularında donanım mikserlere göre dikkat edilmesi gereken bazı noktalar olabilir. Sebebi ise bu yazılımın bilgisayar tabanlı olması.
USB Bağlantılı / Ses Kartlı Mikserler
Son yıllarda birçok analog miksere dahili bir USB ses kartı ekleniyor. USB mikser ya da ses kartlı mikser olarak adlandırılıyor. Mikseri sadece canlı sesleri mikslemek için değil aynı zamanda dijital bir arayüz olarak bilgisayara bağlamak için ve bu sayede çok kanallı kayıt yapma ya da bilgisayardan ses çalıp miksleme için kullanmak mümkün.
USB’li bir mikseri, USB kablo kullanarak bilgisayarınıza bağlayıp doğrudan dijital ses kaydı yapabilirsiniz. Ev stüdyosunda da bu yöntemi kullanabilir, tüm enstrüman ve mikrofonlarınızı mikser üzerinden kontrol edebilirsiniz. Ayrıca aynı zamanda stereo master çıkışını veya ayrı kanalları USB üzerinden bilgisayarınıza da kaydedebilirsiniz.
Kısaca ev stüdyoları için USB bağlantılı mikserler oldukça kullanışlı olabilir. Ekstra bir ses kartına para harcamadan kayıt yapabilirsiniz.
USB bağlantılı mikserlerden bazıları:
- Yamaha MG-XU serisi (MG12XU, MG16XU gibi modeller
- Behringer Xenyx USB serisi (502USB, 1204USB vb.)
- Mackie ProFX serisi, Allen&Heath ZEDi serisi
Amfili (Power) Mikserler
Amfili mikserler, güçlendirme amplifikatörün olduğu analog mikserler olarak da tanımlanır. Ayrıca bir power amp cihazına ihtiyaç duyulmaz. Mikserdeki amplifikatör, hoparlörleri doğrudan çalıştırılabilir. Bu tarz mikserlere ayrıca power mikser de denir.
Amfili yani power mikserler, taşınabilir PA sistemleri için ideal tercih olabiliyor. Küçük bir topluluğa yapılan bir etkinlikte ya da prova salonunda power mikseri hoparlöre bağlayıp hemen ses almak mümkün. Ayrıca kurulumu da oldukça basit. Mikser ve amfi birleşik olduğu için sadece hoparlörler ve giriş kartlarının takılıp mikserin açılması yeterli.
Power mikserler, daha az ekipmanla çalışma avantajı sunar. Kolay taşınabilir ve hızlı kurulumla zaman kazandırır.
Yine de bazı dezavantajları var. Dahili amplifikatör ek ağırlık ve ısınma anlamına da geliyor. Bu nedenle çok kanallı ve yüksek watt’lı power mikserler büyük ve ağır olabilir. Bir arıza yaşandığında mikser de amfi de birlikte etkilenir ve bu da bakım yapmayı daha detaylı bir hale getirebilir. Bu nedenle profesyonel büyük sistemlerde ayrı amfi ve mikser tercih edilebilir.
Kısaca daha küçük ve orta ölçekli etkinliklerde daha pratik ve yaygın bir çözüm olarak power mikserler tercih edilebilir.
Stüdyo Mikserleri
Kayıt ve prodüksiyon stüdyolarında kullanılır. Yüksek kanal sayısı ve ayrıntılı kontrol imkanları sunan mikserler olarak bilinirler. Stüdyo mikserleri aslında daha önce açıkladığımız analog veya dijital mikserlerinden herhangi biri olabilir. Burada dikkat edilen detay stüdyo ortamının ihtiyaçlarına yönelik tasarlanmış olması.
Stüdyo mikserlerinde çok sayıda giriş desteklenir. 96 kanallı bir miks konsolu olabilir ya da 300+ kanal dahi destekleyebilir. Sonik kalite özellikle önemsenir.
Inline vs Split Konsol değerlendirmesi nasıl yapılır?
Bazı stüdyo mikserleri inline tasarımlı olur. Her kanal şeridi hem kayıt hem miks işlevini bir arada devam ettirebilir. Split tasarımda ise kayıt girişi ve miks dönüşü için ayrı kanal şeritleri bulmak mümkün. Bu tasarımları genelde stüdyo mikserinin özel alt kategorileri olarak büyük konsollarda görebiliriz.
Stüdyo konsollarında genelde otomasyon olur. Miks sırasında fader veya ekolayzır (EQ) değişiklikleri kaydedilir ve tekrar çalınabilir. Stüdyoda miks sırasında kolaylık sağlayan bir özellik olarak bilinir.
Stüdyo mikserleri sabit kurulumlu olur ve boyut olarak da büyüklerdir. Kontrol odasında daha merkezi bir yerde konumlandırılabilir. Ses mühendisleri stüdyoda çalıştıklarında miks işlemini en ince detaylarına kadar bu odada gerçekleştirmeyi seçebilirler.
Yine de günümüzde büyük analog konsolların yerinde kısmen dijital control surface’lar ve hibrit sistemler yer alıyor.
Canlı Performans ve Yayın Mikserleri
Konser, tiyatro veya konferans gibi çeşitli etkinliklerde canlı ses güçlendirmesinin gerekli olduğu ortamlarda kullanılan mikser türü. Bu mikserlerde daha sağlam kasalar ve hızlı kontrol edilebilir arayüzleri bulunur. Genelde taşınabilir ve saha koşullarına dayanıklı olarak üretilirler. Canlı performansta ses mühendisinin anlık değişiklikler yapması gerekir. Bu nedenle önemli kontroller tek harekette erişilebilir halde olur.
Özetle Mikser Ses Sistemi
Bu makalede çeşitli ses mikseri / müzik mikseri özelliklerini inceledik. Farklı ortamlar ve amaçlar için tercih edilen farklı çeşitte mikserleri listeledik. “Ses mikseri nedir?” sorusunun cevabını detaylı bir şekilde açıkladık.
Dijital, analog veya çeşitli farklı eklentilerle kullanılan çeşitli sayıda mikser var. Bunların hepsi her durumda artık gerekli değil çünkü yazılım olarak kullanılan DAW olarak bilinen dijital ses istasyonları da artık aynı görevi görebiliyor.